Subiektywna ocena stanu zdrowia mieszkańców Polski nieznacznie się poprawiła - donoszą autorzy raportu „Stan zdrowia ludności Polski w 2014 r.” opublikowanego w lipcu 2016 r. przez GUS. Jedynie ok. 33 proc. badanych oceniło swój stan zdrowia jako taki sobie, zły lub bardzo zły.
Odsetek ten był jeszcze niższy w grupie mężczyzn – tylko 29 proc. z nich ma zastrzeżenia do swojego zdrowia. Panowie rzadziej zgłaszali też występowanie długotrwałych problemów zdrowotnych (47 proc. vs 57 proc. kobiet). Tymczasem od wielu lat śmiertelność wśród mężczyzn jest wyższa niż wśród kobiet.
Raport „Stan zdrowia ludności Polski” opiera się na subiektywnych odczuciach respondentów, możemy więc przyjąć tezę, że polscy mężczyźni nie przywiązują wagi do zdrowia lub wręcz ignorują jego stan
– mówi dr n. med. Andrzej Marszałek, Dyrektor Medyczny laboratoriów Synevo.
Cały czas pokutuje przekonanie, że mężczyzna z zasady jest zdrowy i silny. A czasem wystarczyłoby wykonanie prostych badań profilaktycznych, żeby przekonać się, że jest inaczej
– dodaje.
Wśród przyczyn zgonów mężczyzn dominują choroby krążenia (ok. 41% w latach 2010-2014) oraz choroby nowotworowe (ok. 27% w latach 2010-2014). Zarówno w przypadku pierwszych, jak i drugich profilaktyka oraz wczesna diagnostyka mogą opóźnić rozwój choroby, a w konsekwencji również oddalić moment śmierci.
Choroby krążenia zagrażające życiu mężczyzn to przede wszystkich choroby o podłożu miażdżycowym – choroba niedokrwienna serca, w tym zawał, choroby naczyń mózgowych (udar) oraz zespół sercowo-płucny. Wspólnym mianownikiem dla nich są czynniki ryzyka: nadciśnienie tętnicze, wysokie stężenie cholesterolu, a także palenie tytoniu, otyłość i dieta bogata w tłuszcze zwierzęce, cukrzyca.
Z kolei najczęściej występujący nowotwór u mężczyzn to rak płuca. Dopiero na drugim miejscu jest nowotwór typowo męskiego narządu, jakim jest prostata. Dalej plasuje się rak jelita grubego i rak pęcherza moczowego. Warto również wspomnieć o raku jądra, który wśród młodych mężczyzn (20-44 lata) stanowi największy odsetek zachorowań – 24 proc.
Największe szanse na skuteczne leczenie daje wczesne rozpoznanie. Fachowość lekarzy, dostępność narzędzi diagnostycznych i coraz nowocześniejszych metod terapii spowodowały pewną poprawę sytuacji. Nadal duża część kluczowych czynników sukcesu pozostaje jednak w rękach pacjentów. Odkładanie wizyty i ukrywanie dolegliwości powodują, że diagnoza stawiana jest późno, w stanie zaawansowanej choroby
– podkreśla dr Andrzej Marszałek.
Kontrola stanu zdrowia mężczyzny powinna polegać na diagnostyce w kierunku cukrzycy, zaburzeń lipidowych, zaburzeń funkcji nerek, metabolizmu puryn oraz funkcji wątroby. Badania takie powinny zostać przeprowadzone zwłaszcza jeżeli pojawiają się takie dolegliwości jak: uczucie wzdęcia po jedzeniu, okresowe pobolewania po prawej stronie nadbrzusza, nasilające się po spożyciu czekolady, smażonych, tłustych potraw lub alkoholu, odbijania, nadmierna pobudliwość nerwowa, uczucie zmęczenia, niewielkie ograniczenie tolerancji wysiłku fizycznego, trudności w koncentracji uwagi, drżenia mięśni (tiki), utrata masy ciała (niezamierzona), wzrost masy ciała, nadmierne łaknienie, nadmierne pragnienie, oddawanie zwiększonej ilości moczu, pobolewania stóp (głównie w okolicach paluchów).
Jakie badania wykonać?
TSH - hormon regulujący czynność tarczycy. Zarówno podwyższenie stężenia, jak i jego obniżenie wskazują na zaburzenie czynności gruczołu - odpowiednio niedoczynność lub nadczynność. Badanie wykorzystywane jako test przesiewowy dobrze obrazuje wymienione stany.
HbA1c - odzwierciedla średnią glikemię w ciągu ostatnich 2- 3 miesięcy. Test wykorzystywany jest zarówno w monitorowaniu leczenia cukrzycy, jak również jako badanie przesiewowe we wstępnej ocenie stanu zaburzeń tolerancji glukozy. Podwyższone wartości skłaniają do rozpoczęcia pełnej diagnostyki w zakresie oceny gospodarki węglowodanowej. Wczesne wykrycie patologii pozwala wdrożyć postępowanie profilaktyczne i lecznicze zmniejszające ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycy.
ALT i bilirubina - panel oceniający uszkodzenie wątroby. Wzrost aktywności enzymów wątrobowych (w tym ALT) oraz stężenia bilirubiny stanowi wskazanie do pogłębionej diagnostyki tego narządu. Podwyższenie aktywności ALT może wynikać z błędów dietetycznych, uszkodzenia poalkoholowego lub polekowego wątroby, a także wskazywać na zapalenia toksyczne, wirusowe czy w występujące innym mechanizmie. Ocena stężenia bilirubiny rozszerza diagnostykę, a także ją ukierunkowuje (różnicowanie żółtaczek).
Cholesterol - badanie stężenia całkowitego cholesterolu jest jednym z podstawowych badań w ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Jest podstawowym parametrem w ocenie miażdżycy i jej powikłań. Uzyskanie wartości pożądanych stężenia cholesterolu zmniejsza ryzyko zawału serca i choroby niedokrwiennej. Wykrycie wczesnych zaburzeń pozwala, poprzez modyfikację diety i zwiększenie aktywności fizycznej, opóźnić włączenie terapii farmakologicznej. Decyzję o właściwej metodzie postępowania wobec wykrycia podwyższonych wartości stężeń cholesterolu podejmuje lekarz klinicysta.
Triglicerydy - parametr najczęściej oceniany wspólnie z innymi opisującymi gospodarkę lipidową (jak np. cholesterol). Optymalizacja stężenia triglicerydów redukuje ryzyko powikłań miażdżycy. W zakresie badań lipidów szczególnie istotne jest przestrzeganie warunków przygotowania się do analiz – powinno się je wykonywać na czczo, w godzinach rannych.
Kreatynina - stężenie tej substancji, powstającej w wyniku przemiany materii, jest najczęściej wykorzystywanym parametrem w ocenie funkcji nerek. Obecnie każdy wynik opisywany jest dodatkowo przez eGFR, czyli wartość przesączania kłębuszkowego. Pomimo że wzrost stężenia kreatyniny jest objawem późnym, może być wykorzystywany w badaniach przesiewowych.
Apolipoproteiny A i B - są białkami odpowiedzialnymi za transport i wtórnie metabolizm lipidów. Niedobory Apo-A oraz podwyższone stężenie Apo-B stanowi istotny element w diagnostyce i ocenie ryzyka powikłań miażdżycy. Wczesne wykrycie zaburzeń zdecydowania ułatwia obniżenie ryzyka powikłań miażdżycy.
CRP - białko C-reaktywne (białko ostrej fazy) jest globuliną syntetyzowaną w wątrobie. Wzrost jego stężenia obserwuje się w przypadkach zakażeń bakteryjnych, oparzeń, urazów, choroby nowotworowej, zawału mięśnia sercowego, niektórych chorób autoimmunologicznych. Ze względu na krótki okres półtrwania, CRP może być wykorzystywane do monitorowania leczenia chorób.
Kwas moczowy - powstaje jako wynik przemian puryn. Pomiary stężenia kwasu moczowego wykorzystywane są w diagnozowaniu i leczeniu niewydolności nerek, skazy moczanowej i rzucawki porodowej. Spadek stężenia występuje w zahamowanej reabsorpcji kanalikowej. Zaburzenia pojawiają się w przebiegu nadmiernego spożywania alkoholu, w diecie bardzo bogatej w czerwone mięso, występują często w przebiegu otyłości. Nadmiar kwasu moczowego odkłada się w stawach.
Medycyna laboratoryjna pełni bardzo ważną rolę w profilaktyce nowotworów. I nie chodzi tylko o krew utajoną w kale.
Jeżeli przyjmiemy, że częstość występowania nowotworów wzrasta z wiekiem, to utrzymanie ogólnego stanu zdrowia na dobrym poziomie staje się podstawą profilaktyki. Proste badanie morfologii krwi obwodowej może naprawdę dać dużo informacji o stanie naszego zdrowia
– podkreśla dr Andrzej Marszałek.
Stany zapalne, a szczególnie przewlekłe stany zapalne, mogą podnosić zarówno ryzyko wystąpienia nowotworu, jak również miażdżycy i jej powikłań. A badanie ogólne moczu? Nie jest co prawda podstawą do rozpoznania raka pęcherza, ale pomoże w zdiagnozowaniu zmian dających nietypowe lub niewyczuwalne przez nas objawy
– dodaje Dyrektor Medyczny laboratoriów Synevo.
Dieta, aktywność fizyczna, kontakt z lekarzem, powtarzane regularnie podstawowe badania laboratoryjne pomogą zmniejszyć ryzyko wielu chorób, nie tylko raka.
Synevo / Deadline Factory / mm
